ABŞ emissarı Bakıda – Uelsin gətirdiyi ismarışlar…
ABŞ dövlət katibinin Cənubi və Mərkəzi Asiya məsələləri üzrə köməkçisinin birinci müavini Elis Uels dünən Azərbaycana gəlib. ABŞ Dövlət Departamentinin mətbuat xidmətinin xəbərinə görə, Elis Uels iyunun 28-də Bakıda keçiriləcək Əfqanıstan üzrə Beynəlxalq Təmas Qrupunun toplantısında iştirak edəcək. Prezident İlham Əliyev iyunun 27-də ABŞ Dövlət Departamentinin Cənubi və Mərkəzi Asiya Məsələləri üzrə Bürosunun baş rəsmisi, xanım Elis Uelsi qəbul edib.
Xatırladaq ki, sabah Bakıda keçiriləcək toplantıda Beynəlxalq Təmas Qrupunda iştirak edən ölkələr və beynəlxalq təşkilatların təqribən 90-a yaxın nümayəndəsi iştirak edəcək. Tədbirdə Əfqanıstanın dövlət və qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələrinin iştirakı gözlənilir.
Bəs ABŞ-dan son zamanlar Azərbaycana bu tipli dövlət rəsmilərinin səfərlərinin çoxalması münasibətlərin normallaşmasına, ara-sıra özünü göstərən fikir ayrılıqlarının aradan qalxmasına təkan verə bilərmi?
Siyasi ekspert Yeganə Hacıyeva “Yeni Müsavat”a şərhində bildirdi ki, uzun illərdir Azərbaycan sülhpərvər və humanist bir dövlət olaraq beynəlxalq humanitar, siyasi, iqtisadi, hərbi və təhlükəsizlik təşkilatlarının nümayəndələrinin iştirak etdiyi tədbirlərə ev sahibliyi etməklə dünyada sabitlik və inkişafın təmin edilməsinə öz töhfəsini verir. Bu həftə isə rəsmi Bakı bu tip tədbirlərdən biri kimi Əfqanıstan üzrə Beynəlxalq Təmas Qrupunun görüşünə ev sahibliyi edəcək.
ABŞ dövlət katibinin Cənubi və Mərkəzi Asiya məsələləri üzrə köməkçisinin birinci müavini xanım Elis Uelsin Azərbaycan rəsmiləri ilə bir sıra görüşlər keçirəcəyi gözlənilir: “ABŞ dövlət katibinin Cənubi və Mərkəzi Asiya məsələləri üzrə köməkçisinin birinci müavini xanım Elis Uelsin Azərbaycan rəsmiləri ilə görüşləri və müzakirə olunacaq məsələləri şərh etməmişdən öncə Əfqanıstan üzrə Beynəlxalq Təmas Qrupunun Bakı görüşü və bu görüşün müzakirə mövzusu olan məsələlər haqqında, ABŞ-ın bu istiqamətdə rolu barədə danışmaq istəyirəm.
Mərkəzi Asiya Rusiya və Çinin əhatəsindəki region olaraq Vaşinqtonun uzun müddətli xarici siyasət maraqları üçün xüsusi strateji əhəmiyyət kəsb edir.
ABŞ Mərkəzi Asiya regionunun sabitliyi, rifahı, təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi, siyasi və iqtisadi modernləşməsi Qərbin təhlükəsizliyinə xidmət edən əsas faktor kimi son dərəcə maraqlıdır. Bu məqsədlərə nail olmaq üçün regionların hökumətləri və xalqları ilə sıx əməkdaşlıq etməyə can atır.
Məsələ ondadır ki, Əfqanıstan üzrə Beynəlxalq Təmas Qrupunun Bakı görüşü Əfqanıstanda parlament seçkilərinin keçirilməsi və Əfqan parlamentinə gələcək seçkilər üçün hazırlıq öncəsi keçirilir. Məsələ ondadır ki, uzun illərdir Əfqanıstandakı müharibə ABŞ-ın iştirak etdiyi ən uzun hərbi münaqişədir. Əfqanıstanda siyasi hakimiyyətin bütün strukturunun əsas təməli beynəlxalq koalisiyadan və əlbəttə, ABŞ-dan maliyyələşmədir və ABŞ bu ölkədə maraqlı tərəf kimi uzun illərdir genişmiqyaslı maliyyələşdirmə siyasəti ilə mürəkkəb sistemdə tək hakim rolunu oynayır. ABŞ-dan bu asılılıq həmçinin bu sistemi həssas edən bir faktorudur. Əfqanıstanda bu seçki ABŞ-ın Tramp administrasiyasının müşayiət etdiyi ilk seçkidir. Əfqanıstan üzrə Beynəlxalq Təmas Qrupunun Bakı görüşündə Tramp administrasiyasının gəlişi ilə ABŞ-ın dəyişən Əfqanstan siyasətinin fonunda dövlət katibinin Cənubi və Mərkəzi Asiya məsələləri üzrə köməkçisinin birinci müavini xanım Elis Uelsin xüsusi missiyası vardır.
Həmçinin son zamanlar ABŞ-ın Rusiya və İran arasında qlobal səviyyədə qarşıdurması, sanksiyaların qəbul edilməsi, hər iki tərəfin günbəgün sərtləşən ritorikası Orta Asiyada vəziyyətə təsir göstərir və Əfqanıstan ətrafındakı geosiyasi vəziyyət köklü dəyişir. Ümumiyyətlə, ABŞ , İran, Pakistan və Rusiyaya olan münasibətlərin pisləşməsi və Əfqanıstanın indiki puştun başçısı ilə milli azlıqların, xüsusən də tacik, özbək və türkmən seçicisi arasında ziddiyyətlərin artması ilə, Əfqanıstanda mövcud daxili siyasi vəziyyətin sabitliyini şübhə altına alır. Ancaq əminliklə bunu demək olar ki, yaxın gələcəkdə planlaşdırılan parlament və prezident seçkiləri Əfqanıstandakı əsas xarici qüvvələr arasında formal da olsa bir razılaşmaya gəlinəcəyini şərtləndirir və Əfqanıstan üzrə Beynəlxalq Təmas Qrupunun Bakı görüşü bu istiqamətdə strateji mövzuların müzakirə ediləcəyi mühüm görüş kimi yadda qalacaq”.
Ekspertin fikrincə, ABŞ rəsmisinin Bakı səfəri Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinin də müzakirəsi üçün imkan yaradacaq:”Düzdür, hazırda ABŞ-la münasibətlərdə, regional və qlobal yanaşmada iki dövlət arasında əlaqələrdə narahatedici fikir ayrılığı mövcud deyil. Amma şübhəsiz ki, müzakirə ediləsi məsələlər də yox deyil. Cənubi Qafqaz qitələrarası qovşaq, tampon zona və keçid adlandırdığımız strateji coğrafi regiondur. Bu regiona nəzarət edən istənilən qüvvə Asiya, Avropa və Yaxın Şərq arasında balansı qorumuş olur. Cənubi Qafqazın ən strateji ölkəsi isə Azərbaycandır. Regionun nüfuzlu iqtisadi, siyasi mərkəzi kimi Azərbaycan milli maraqlarına xidmət edən balanslı, çoxvektorlu xarici siyasət həyata keçirir. Bu üzdən də regionda maraqlı dünya güclərinin təsir dairəsində saxlamağa çalışdığı, nəzarətini gücləndirmək istədiyi ölkə Azərbaycandır. Azərbaycan Cənubi Qafqazın digər üç ölkəsindən fərqli olaraq, müstəqil, güclər arasında balanslı siyasətini qoruyaraq öz maraqlarına uyğun siyasət yürüdən bir ölkədir və biz həm Rusiya, həm ABŞ-la öz maraqlarımızın ətrafında qarşılıqlı faydalılıq əsasında əməkdaşlıq istəyirik.
Azərbaycan ABŞ-ın Avropa ilə Asiya və Yaxın Şərq region arasında mühüm nəqliyyat dəhlizi olan, Rusiya və İranın sərhədlərində yerləşən, ABŞ-ın digər strateji təhlükəsizlik tərəfdaşları- Türkiyə və İsraillə xüsusi münasibətləri olan qlobal energetika və təhlükəsizlik layihələrində strateji tərəfdaşıdır. Bu mənada sözsüz ki, Dövlət Departamenti rəsmisinin Azərbaycan rəhbərliyi ilə görüşlərində müzakirə edilməli məsələlər kifayət qədər olacaq. ABŞ iqtisadi, diplomatik və təhlükəsizlik sferalarındakı mövcud münasibətləri inkişaf etdirməkdə maraqlı görünür. Bu münasibətlərin inkişafı ABŞ-ın Cənubi Qafqaz regionuna təsirinin artmasına xidmət edən bir siyasətdir.
Azərbaycanla bağlı Amerika Birləşmiş Ştatlarının iqtisadi, diplomatik və təhlükəsizlik sferalarında mövcud münasibətləri inkişaf etdirməsi ABŞ-ın Cənubi Qafqaz regionuna təsirinin güclənməsinə xidmət edəcək”.