Azərbaycanın muzdlu döyüşçülərə ehtiyacı varmı? – AÇİQLAMA

Tərlan Eyvazov-hərbi ekspert: “Muzdlu ordularin taleyinə iki əsr bundan öncə son qoyulsa da, müasir dövrümüzdə ona yeni bir tələbat yaranıb”

Kimdir muzdlular?

Tarixən Osmanlı Turkiyəsyində yanıçarılar, Misir məmlük dövlətində məmklüklər, Avropada kankodorlar, şvessarlar və s. bu zümrəyə daxil idilər. “Kankodor” ingiliscədən ruscaya tərcümədə “kontrakrtniki”- yəni müqaviləci anlamı verir. Bu insanlar sağlam cüssəli, hərb işini yaxşı bilən kişilər idi. Hec bir siyasi, vətənpərvər duyğu ilə deyil, yalnız hökmdarların verdiyi müzd müqabilində döyüşürdülər. Ona görə də bəzən sahiblərini dəyişir, daha çox pul verənin tərəfinə keçirdilər. Maraqlidir ki, məhsur dənizçi Xristofor Kolumb özü də, Amerikanı kəsf etməzdən əvvəl kral ordusunda muzdlu xidmətdə olub.

Müasir dövrümüzdə bu qurumlara ehtiyac yaranmasının əsas səbəbi, ölkələrin nizami ordularının siyasi və diplomatik durumla baqli olaraq, qarşısına qoymuş olduqları vəzifələri yerinə yetirə bilməməsidir. Bu ilin fevralın  7-də Suriyanın Xisan şəhəri yaxınlığında baş vermiş qanlı olay, burada Rusiya vətəndaşları olan yüzlərlə (ÖHK) “Vaqner” Özəl hərbi kampaniyası döyüşçülərinin həlak olması neçə gündür dünya mətbuatının əsas xəbər manşetidir.

Nədir “Vaqner”?

Bunu araşırmağa çalışaq. Əvvəlcə ondan başlıyaq ki, Suriyada münaqişələr başlayandan sonra, orada olan nizami rus ordusu birləşmələrindən başqa, tərkibində Rusiya vətəndaşları olan “Slavyanskiy korpus” özəl hərbi qurum haqqinda söhbətlər dolaşırdı. Daha sonra isə, mətbuatın verdiyi məlumata görə, bu qurum qanundan kənar olduğu üçün ləğv edilmiş, üzvləri Rusiya inzibatı orqanları tərəfindən məsuliyyətə cəlb olunmuşdular.

Ukrayna hadisələri başlarkən, R.Kadirovun “Vostok” batalyonu və digər könüllü qurumlarla yanaşı daha mükəmməl, peşakar bir qurum haqqinda məlumatlar gündəmə gəldi. Bu qurum mətbuat tərəfindən ÖHK-Özəl Hərbi Kampaniya adlandırılan “Vaqner” adlı qrup idi (rusca ÇVK- частная военная кампания ).

Onlar əvvəlcə Krımda, sonra isə Donbasda hərbi əməliyyatlarda iştirak edirdilər.Onun yaradıcısı və komandiri isə, ehtiyatda olan podpolkovnik Dmitriy Utkindir. D.Utkin 2013-cü ilə qədər Rusiya MN Baş Qərargahının tabelyində olan 2-ci əlahiddə xüsusi təyinatlı briqadanın 700 saylı dəstəsinin komandiri olub. Təqaüdə çıxdıqdan sonra, 2014-cu ildə “Vaqner” qurumunu yaradaraq Ukrayna ərazisində, bu ölkəyə qarşı separatçilarin, daha doğrusu Rusiyanın tərəfində döyüşüb.

Digər başıpozuq dəstələrdən fərqli olaraq, onlar separatizmin və xaosun tüğyan etdiyi, bu iki qiyamçı vilayətin daxilində nizam-intizamın yaradılmasında daha fəal, daha peşakar fəaliyyət göstərmişlər. O cümlədən atəşkəs sonrası dovrdə qanunsuz silahli dəstələrin tərksilah olunmasinda yerli hakimiyyətə kömək etmişlər. SBU-nun verdiyi rəsmi açıqlamaya görə “Vaqner”in 1570 nəfər üzvü Ukrayna ərazilərində gedən döyüşlərdə iştirak edib. Bu cəbhədə nisbi sakitlik yarandıqdan sonra, “Vaqner” 2015-ci ildə Suriya hökümətinin (təbii ki Rusiyanin dəstəyi ilə) dəvəti ilə orada Bəşər qüvvələrinə yardim uçun gedir. İŞİD-lə mübarizədə fəal iştirak edir. 2015-2016-cı illər ərzində Vaqnerin döyüş itkiləri: 32 nəfər həlak olub , 80 nəfər ağır yaralı.

Fevarlın 7- si məlum olay yaşandıqdan dərhal sonra, hadisədən operativ məlumat alan hərbçi ekspert Nazim Bayram orada çox böyük faciə yaşandığı, hökümət qüvvələri və onlarla birlikdə “Vaqner”çilərin “ətçəkənə” düşməsi haqqinda müfəssəl məlumat yaydı. Məlumatda 215, hətta daha çox rus vətəndaşının həlak olduğu bildirilirdi. Amma mən ümümən belə hadisələrin əvvəlində adətən həmişə itkilərin sayının şişirdilə biləcəyi qənaətimi onunla bölüşdüm. Bir müddət keçdikdən sonra etibarli mənbələr rusların itkilərinin təxminən yuz nəfər oldunu bildirdirdilər. Zənnimcə bu obyektiv məlumatdir.

“Vaqner”in itkisində ABŞ-ın rolu

“Vaqner”in birdən-birə niyə bu qədər itkiyə məruz qalması hamını düşündürür. Bəli orada Amerika hərbiçilərinin və dəstəyinin rolu böyük olub. “Vaqner” bu barədə məlumatli olmayıb və tamamilə açıq əraizdə artilleriyanın, iri çaplı silahların və karusel taktikası ilə uçub dövrə vuran döyüş vertolyotlarının atəşı altına düşüb.

Digər tərəfdən nizami ordulardan fərqli olaraq bu qurumlar yuksək səviyyəli kəşfiyyat qurğularına və informasiyaya malik deyillər. Ordu intizami zəif olduğu üçün, döyüşdə lazım ola bilən silahları tam götürməyiblər. Deyildiyi kimi onların hamısı heç də xüsusi təyinatı qüvvələrdə xidmət etməyib. Bir çoxu keçmiş cinəyətkarlar, qatillərdir. Muzdlulara ayda 240 min rubl təklif edilsədə, aldiqları aylıq haqq 150 min rubldur. Bu da təxminən iki min dollara yaxındır. Bu isə həyatını risqə qoyan bir şəxs üçün böyük məbləğ deyil.

Bildiyiniz kimi, Rusiyanın özündə müxtəlif kampaniyaların mühafizəsində çalışan peşakarlar (eləcədə bizdə) bundan qat qat yuksək məvacib alırlar. Son olay ekspetləri bir daha bu qurumun fəaliyyətiniə nəzər salmağa sövq edib. Məsələ ondadır ki, qurum fəaliiyət növü kimi Rusiyada rəsmi qeydiyyatdan keçə bilməzdi. Çünki Rusiya CM-nin 359-cu maddəsi muzdlu döyüşçü kimi hər hansı qeyri-ölkədə rus vətandaşlarının iştirakını qadağan edir.

Bəs onda “Vaqner” qrup üzvlərinin tibbi və həyatı sığortası ( müfafiq olaraq 30 min və 60 min dollar) necə təmin olunur?.

Ekspertlərin ehtimalına görə bu qurum başqa bir ad altında hansısa ofşor zonada qeyydiyatdan keçir və bu təminatları əldə edə bilir. Ola bilər ki, bu mühafizə və daşınma firması adı altında olsun. Məsələn İraq və Əfqanıstanda hərbi yüklərin daşınması və mühafizəsini ABŞ-in özəl, silahlanma lisenziyası olan şirkətləri həyata keçirirlər. Ordu bu işə çəlb olunmur. Rusyada Əfqanıstan veteranlarının illər öncə yaradığı analoji qurumlar var. Məsələn mənim yaxşı tanıdığım “Qerat” şirkəti. Bu şirkət Rusiya və MDB ərazsində yuklərin silahlı mühafizə olunmaqla daşınmasını təmin edir. Silahları avtomat “Kalaşnikov” və “Makarov” tipli tapançadır. Şirkət həmçinin Rusiya ərazüsində obyektlərin silahlı mühafizəsini həyata keçirir. Bizim respublikamızda isə, özəl mühafizə şirkətlərinin odlu silahla təminatı qanunla yasaqdır. Bunu ilk özəl mühafizə məktəbinin yaradıcılarından biri və hazırda müəllimi kimi yaxşı bilirəm.

“Vaqner”lə birlikdə Suriyada daha bir ÖHK-nın “Turan” qurumunun adı çəkilir. Haqqinda çox az məlumat var. Bildirilir ki, onun tərkibi əsasən Rusiya müsəlmanlarından ibarətdir. İlk olaraq Suriya döyüşlərində iştrakı haqqında məlumat olsa da, konkret hansı döyüşlərdə iştirakı barədə bilgi yoxdur. Məsələ ondadır ki, Dağıstan və Çeçenistandan olan polislərin Suriyada, əsasən Hələbdə rəsmi şəkildə post patrul xidmət aparması məlumdur. Bunu Putin özü etiraf etmiş və hətta onlardan razılığını bildirmişdi.

Azərbaycanın muzdlu döyüşçülərə ehtiyacı varmı?

2016-cı ilin aprel ayında Qarabağda baş verən qısa müddətli döyüşlər zamanı “ “Vaqner” təcili surətdə öz sıralarını genişləndirməyə başlayır. Çünki müharibənin uzanacağı təqdirdə onalara ehtiyacın ola biləcəyini proqnozlaşdırılırdı. Təbii ki, Azərbaycan tərəfi belə qurumların xidmətindən yararlanmayacaq. Çünki bizim həm nizami, həm də ehtiyat qüvvəmiz kifayət qədərdir.

Lakin ermənilərin belə xidmətlərə müraciəti şəksizdir.  Zənnimcə, mətbuatda bu barədə gedən sensasiyali xəbərlər əsassız deyildir. Amma onlardan qorxmaq lazım deyil. Birinci Qarabağ savaşının ilk illərində erməni tərəfdən çoxlu sayda muzdlu döyüşçü var idi. Amma ordumuz mükəmməlləşdikcə, düşməni məğlubiyyətə uğratdıqca, bu muzdlular aradan çıxdılar. Çünki onlar ölmək üçün yox, pul qazanmaq üçün gəlmişdilər. Neçəsi könüllü əsir düşərək, onların Rusiyaya verilməsini xahis etmişdilər. Yenidən gələcəkləri halda onlara 7 fevraldan da qorxulu qırğın yaşada biləcəyimizə heç bir şübhə yoxdur. MediaZona.az